Collegium Musicum Haganum - 6 november 2019 (8)

De topper van de avond staat echter na de pauze geprogrammeerd: Eine kleine Nachtmusik van Wolfgang Amadeus Mozart. Vermoedelijk kan iedereen wel het stuk (of een gedeelte er van) meeneuriën want het is sinds zijn creatie een  succesnummer. Maar vooraleer stil te blijven staan bij de compositie, eerst nog wat geheugensteuntjes over de schrijver van het stuk.

Wolfgang Amadeus Mozart (Salzburg 1756 - Wenen 1791) was al op jonge leeftijd leergierig en overtuigd van zijn uitzonderlijke talenten. Hij had bewondering voor Johann Christian Bach (zoon van), met wie hij als jongetje ook samen klavier speelde en had een diepe verering voor Joseph Haydn (de verering was wederzijds). Het verhaal gaat dat de twee mannen samen hebben gespeeld in een strijkkwartet, Haydn als eerste violist, Mozart op altviool.

Hij verdiepte zich in de werken van de grote barokcomponisten Bach en Händel, en van Händel-oratoria maakte hij rijk georkestreerde bewerkingen (zoals van de Messiah). In Leipzig speelde hij in 1789 op het orgel van de Thomaskirche, de kerk van Johann Sebastian Bach. Volgens betrouwbare bronnen uit die tijd improviseerde hij daar op een koraal van zijn grote voorganger.

Musici die blijk gaven van onkunde konden rekenen op felle kritiek (“hij is zijn ambt onwaardig”), de ware vakman kreeg warme woorden. Over de violist Ignaz Fränzl schreef Mozart: “Hij speelt het zwaarste zonder dat het moeilijk lijkt, alsof je het onmiddellijk zelf zou kunnen naspelen. Hij speelt geen enkele noot verkeerd en je kunt werkelijk alles horen omdat het zo helder is.” En in een andere brief zegt Mozart: “De basis, het moeilijkste en de hoofdzaak van de muziek is het tempo, in de maat spelen.” Hij is wars van overdreven snelle tempi, een aanbeveling die ons ensemble graag ter harte neemt. En over de muzikant aan het klavier schrijft Mozart: “Aan het klavier moet de expressiviteit van je spel zo overtuigend zijn, dat de luisteraar gelooft dat je het zelf hebt gecomponeerd.”

Interessant ook zijn Mozarts opmerkingen over de verhouding tussen tekst en muziek: “Bij een opera moet de poëzie absoluut de gehoorzame dochter van de muziek zijn. Hoe komt het dat Italiaanse komische opera’s overal in de smaak vallen, ondanks ellendig slechte libretti? Omdat de muziek totaal overheerst en men daarbij de rest vergeet. Overigens heette Mozart niet Amadeus, zijn volledige voornamen zijn Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus. Zijn vierde naam Theophilus (in het Duits: Gottlieb) verfranste hij tot Amadé.

Zijn oeuvre is, zoals bekend, rijk en gevarieerd. De Neue Mozart-Ausgabe telt zo’n 23.000 pagina’s, goed voor 220 uur muziek. Mozart componeerde onder meer symfonieën, pianoconcerten, pianosonates, strijkkwartetten, vioolconcerten, liederen missen en opera’s. Mozart heeft zijn werken niet altijd horen klinken, en de werken die wel werden uitgevoerd, heeft hij maar een handvol keren gehoord. Het zou voor hem onvoorstelbaar zijn geweest dat wij zijn werken ontelbaar vaak kunnen beluisteren in talloze interpretaties door musici van het allerhoogste niveau. Dit geldt onder meer voor het muziekstuk dat het CMH deze avond ten gehore brengt.